Po prostu z miłości. Portrety pamięci reporterów

A oto, co sam Uładzimir Niaklajeu napisał o tej książce:

„Dawno nie czytałem niczego z taką przyjemnością, jak reportaży Anny Kondraciuk, zebranych przez tygodnik „Niva” do jej nowej książki. W istocie można je zaliczyć do literatury faktu, gatunku literatury współczesnej, ponieważ w nich dziesiątki prawdziwych postaci z własnymi losami i charakterami deklarują się, dowodzą swoich i działają, z których każda na swój sposób ocenia rolę historyczną, interpretuje losy i charakter głównego bohatera: czy to poeta Gumianyuk, czy rewolucjonista Kalinowski. Co więcej, oceny te, jak to bywa w życiu, dalekie są od zbiegów okoliczności, czasami wręcz przeciwne.

Oto na przykład reportaż o Kastusiu Kalinowskim, o którym prawdę, jak twierdzi autorka reportażu (z czym się zgadzam), poznajemy nie w traktatach historycznych, lecz w literaturze artystycznej: w powieści Uładzimira Karatkiewicza „Kolczyki pod twój sierp”, w opowiadaniu Sokrata Janowicza „Srebrny jeździec” i w poemacie Arkadija Kuleszowa „Khamutius”.

W raporcie jest również informacja:

— Kochasz Kastusa?

— Tak, bardzo.

— Kim dla ciebie jest Kalinowski?

– Centralna postać związana z niepodległością Białorusi.

To jest jedna rzecz. O czym pisał Władimir Karatkiewicz w swojej powieści, albo co artysta Piotr Siergiejewicz namalował na swoim płótnie.

Ale jest jeszcze jedna sprawa.

„A po co ci ten Kalinowski?... Czy nie masz dość pisania o normalnych ludziach w tej „Niwie”? Po co miałbyś „oświecać” tego buntownika? Nie mógł znieść ducha prawosławnego. Nie ma potrzeby go gloryfikować i podkreślać. „Niech go Polacy wezmą i wychwalają”.

A gdzie autor raportu usłyszał coś takiego? W Mastowlanach. Wieś, która jest uważana za miejsce urodzenia Kalinowskiego, której mieszkańcy wspominają, jak kiedyś przyjechali do nich naukowcy z Białorusi i zaczęli rozmowę w ten sposób: „Przyjechaliśmy do was, bo u waszej wsi urodził się wielki człowiek…” – a jeden z dziadków zbył ich, mówiąc „żeby tu nie mówiono o wielkich ludziach, bo tu, w Mostawlanach, wszyscy urodzili się mali”.

Metafora lśni jak złoto! A za nią kryje się charakter. A los podąża za charakterem. Dziadek. Wsie. Ludzie.

Nie jest to prawdą w przypadku Kalinouskiego. To jest prawda o nas samych. I właśnie dlatego, że nigdzie indziej nie zostało to wyrażone, warto przeczytać tę książkę, ponieważ Anna Kondratiuk ma rzadki dar ludzki i pisarski: dostrzegania, jak złote nici życia lśnią w śmietniku codzienności.