Проста з любові. Рэпарцёрскія партрэты памяці

А вось як пра кніжку напісаў сам Уладзімір Някляеў:

"Даўно не чытаў я нічога з такім задавальненнем, як рэпартажы Ганны Кандрацюк, сабраныя штотыднёвікам “Ніва”для яе новай кнігі. Па сутнасці іх можна аднесці да нон-фікшн, жанру сучаснай літаратуры, бо ў іх заяўляюць пра сябе, даводзяць сваё і дзейнічаюць дзесяткі рэальных персанажаў са сваімі лёсамі і характарамі, якія кожны па-свойму ацэньваюць гістарычную ролю, трактуюць лёс і характар галоўнага героя: ці гэта паэт Гумянюк, ці рэвалюцыянер Каліноўскі. Прычым, ацэнкі гэтыя, як і ёсць яно ў рэальным жыцці, далёкія ад супадзенняў, часам проста процілеглыя.

Вось, да прыкладу, рэпартаж пра Кастуся Каліноўскага, праўда пра якога, як сцвярджае аўтарка рэпартажу (у чым я згодны з ёй) сказана не ў гістарычных трактатах, а ў мастакай літаратуры: у рамане Уладзіміра Караткевіча “Каласы пад сярпом тваім”, аповесці Сакрата Яновіча “Сярэбраны яздок”, паэме Аркадзя Куляшова “Хамуціус”.

Ёсць яна і ў рэпартажы:

— Вы любіце Кастуся?

— Так, моцна.

— Хто для цябе Каліноўскі?

– Цэнтральная постаць, якая звязана з незалежнасцю Беларусі.

Гэта адно. Тое, пра што пісаў у сваім рамане Уладзімір Караткевіч, ці маляваў на сваім палатне мастак Пётра Сергіевіч.

А вось іншае.

«А вам навошта той Каліноўскі?.. Ці вам у той “Ніве” не хапае пісаць пра нармальных людзей? Навошта вам “насвятляць” таго мяцежніка?.. Ён не пераносіў праваслаўнага духу. Не трэба яго славіць і асвятляць. Хай яго палякі сабе бяруць і хваляць».

І дзе ж чуе такое аўтарка рэпартажу? У Мастаўлянах. Вёсцы, якая лічыцца радзімай Каліноўскага, жыхары якой прыгадваюць, як аднойчы прыехалі да іх вучоныя з Беларусі і завялі такую гутарку: “Мы прыехалі да вас, бо тут, у вашай вёсцы, нарадзіўся вялікі чалавек...” – а адзін дзед адпаліў ім, сказаў “каб яны тут не разводзіліся пра вялікіх людзей, бо тут, у Мастаўлянах, усе нараджаліся маленькімі”.

Як залацінка, метафара бліснула!.. А за ёй характар. А за характарам лёс. Дзеда. Вёскі. Народа.

Гэта не праўда пра Каліноўскага. Гэта наша праўда пра саміх сябе. І ўжо толькі таму, што яна тут выказаная так, як нідзе болей, варта прачытаць гэтую кнігу, бо ў Ганны Кандрацюк ёсць рэдкі чалавечы і пісьменніцкі дар: заўважаць, як бліскаюць у смецці быту залацінкі жыцця".